شرایط فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲

فرزندخواندگی مسیری پر از امید و عشق است که به یک کودک بی سرپرست، خانواده ای امن و آینده ای روشن می بخشد. در سال ۱۴۰۲، قوانین و شرایط مربوط به فرزندخواندگی در ایران بر پایه قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۱۳۹۲ استوار بود. این قانون، به عنوان چراغ راهی برای متقاضیان عمل می کند و درک جزئیات آن برای شروع این مسیر پربرکت، ضروری است.

پیمودن مسیر فرزندخواندگی، اغلب با پرسش ها و چالش های فراوانی همراه است. متقاضیان، از زوجین بدون فرزند گرفته تا زنان مجرد، هر یک با انگیزه و امیدهای خاص خود پا به این راه می گذارند. درک دقیق و شفاف شرایط قانونی، مراحل اداری و تعهدات مربوط به فرزندخواندگی، می تواند این مسیر را برای آن ها هموارتر سازد و به ایجاد یک خانواده پایدار و سرشار از مهر، کمک کند. این راهنما با هدف تبیین جامع و به روز تمامی ابعاد این فرآیند در سال ۱۴۰۲ تدوین شده است.

مبانی قانونی فرزندخواندگی در ایران

قانون گذار ایرانی، با تصویب «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست» در سال ۱۳۹۲، بستر قانونی لازم برای فرآیند فرزندخواندگی را فراهم آورده است. این قانون، چارچوب اصلی و قواعد بنیادین مربوط به سرپرستی کودکان را تبیین می کند و تمامی مراحل، از شرایط متقاضیان تا حقوق و تعهدات سرپرستان و کودکان، ذیل مفاد آن قرار می گیرد. در سال ۱۴۰۲، این قانون کماکان سند اصلی و مبنای عمل برای تمامی سازمان ها و مراجع ذی ربط بوده و تغییرات عمده ای در اصول آن اعمال نشده بود.

علاوه بر این قانون، آیین نامه های اجرایی مرتبط نیز جزئیات بیشتری را برای نحوه اجرای مواد قانونی ارائه می دهند. این آیین نامه ها، سازوکار عملیاتی سازمان بهزیستی و مراجع قضایی را مشخص می کنند. بنابراین، هر متقاضی فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲ باید با درک جامعی از این قوانین و آیین نامه ها، مسیر خود را آغاز کند. گاهی در برخی منابع، به سال هایی مانند ۱۴۰۴ اشاره می شود که ممکن است صرفاً به دلیل به روزرسانی سامانه ها یا رویه های اجرایی باشد و نه تغییر در متن اصلی قانون مصوب ۱۳۹۲. اصول و مبانی قانونی فرزندخواندگی در ایران در سال ۱۴۰۲ بدون تغییر باقی مانده بود و همچنان بر مبنای این قانون عمل می شد.

چه کسانی می توانند متقاضی فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲ باشند؟

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، شرایطی را برای متقاضیان سرپرستی تعیین کرده است تا اطمینان حاصل شود که کودکان در محیطی امن و مناسب رشد خواهند کرد. این شرایط به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند که تمامی متقاضیان باید واجد آن ها باشند.

شرایط عمومی متقاضیان

این شرایط برای تمامی گروه های متقاضی، اعم از زوجین و زنان مجرد، مشترک است و نداشتن هر یک از آن ها می تواند مانع از پیشرفت در فرآیند فرزندخواندگی شود:

• تابعیت ایرانی: تمامی متقاضیان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران باشند. برای ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز امکان درخواست وجود دارد که فرآیند آن از طریق سفارتخانه ها و کنسولگری ها دنبال می شود. زنان ایرانی که همسر خارجی دارند، در صورتی می توانند متقاضی سرپرستی باشند که همسرشان نیز تابعیت ایرانی داشته باشد.
• اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور: متقاضیان باید به یکی از ادیان رسمی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اعتقاد داشته باشند.
• صلاحیت اخلاقی و عدم محکومیت جزایی مؤثر: متقاضیان باید از نظر اخلاقی صالح شناخته شوند و فاقد هرگونه محکومیت جزایی مؤثر باشند که سلامت روانی و امنیتی کودک را به خطر اندازد.
• سلامت جسمی و روانی: برخورداری از سلامت کامل جسمی و روانی، از جمله عدم ابتلا به بیماری های صعب العلاج، واگیردار یا هرگونه ناتوانی جسمی یا روانی که توانایی نگهداری و تربیت کودک را مختل کند، الزامی است. گواهی سلامت از پزشک قانونی برای احراز این شرط، ضروری است.
• عدم اعتیاد: متقاضیان نباید به هیچ گونه مواد مخدر، روان گردان یا الکل اعتیاد داشته باشند. ارائه گواهی عدم اعتیاد، از مدارک مهم در این فرآیند به شمار می رود.
• تمکن مالی کافی: برخورداری از شغل پایدار و درآمد مکفی برای تأمین تمامی هزینه های زندگی، تحصیل و تربیت کودک، از شروط اساسی است. همچنین، داشتن مسکن ملکی یا استیجاری مناسب و دارا بودن بیمه پایه (برای ثبت نام کودک در بیمه تکمیلی) نیز از جمله الزامات تمکن مالی محسوب می شود. تمکن مالی یکی از زوجین برای احراز این شرط کافی خواهد بود.
• تعهد به انجام واجبات و ترک محرمات: این شرط به تقید مذهبی متقاضیان اشاره دارد و در بررسی صلاحیت آن ها مورد توجه قرار می گیرد.
• عدم حجر: متقاضیان باید دارای اهلیت کامل باشند و از نظر قانونی محجور (غیررشید یا مجنون) نباشند.
• حداقل سن: در سال ۱۴۰۲، حداقل سن یکی از زوجین متقاضی باید ۳۰ سال باشد. برای زنان مجرد نیز حداقل سن ۳۰ سال در نظر گرفته شده است. متقاضیان کمتر از پنجاه سال سن، نسبت به متقاضیان بالای پنجاه سال در شرایط مساوی، اولویت خواهند داشت.

شرایط اختصاصی گروه های متقاضی در سال ۱۴۰۲

علاوه بر شرایط عمومی، هر گروه از متقاضیان باید واجد شرایط اختصاصی مربوط به خود نیز باشند:

۱. زن و شوهر بدون فرزند

این گروه اغلب در اولویت های بالاتر برای فرزندخواندگی قرار دارند و شرایط اختصاصی آن ها شامل موارد زیر است:

• گذشت حداقل ۵ سال از تاریخ ازدواج و عدم فرزندآوری: این شرط به معنای آن است که از تاریخ عقد دائم زوجین، حداقل پنج سال گذشته باشد و در این مدت، فرزند بیولوژژیک نداشته باشند.
• استثنای تشخیص پزشکی قانونی: در صورتی که پزشکی قانونی به طور قطعی تشخیص دهد که امکان فرزندآوری برای زوجین وجود ندارد، شرط پنج سال از زمان ازدواج ساقط می شود و آن ها می توانند زودتر برای فرزندخواندگی اقدام کنند.
• دائمی بودن عقد ازدواج: عقد ازدواج زوجین باید از نوع دائم باشد.

۲. زن و شوهر دارای فرزند

خانواده هایی که پیش از این فرزند بیولوژیک دارند نیز می توانند متقاضی فرزندخواندگی شوند، با این شرایط:

• رعایت تناسب سنی با کودک زیستی: باید تناسب سنی منطقی بین کودک یا کودکان بیولوژیک خانواده و کودک تحت سرپرستی رعایت شود.
• محدودیت تعداد کودکان زیستی: در صورتی که متقاضیان سه کودک زیستی داشته باشند که با آن ها زندگی می کنند، تنها امکان پذیرش یک فرزندخوانده دیگر را خواهند داشت. مگر اینکه کودکان مورد درخواست، خواهر و برادر باشند که در این صورت، این محدودیت قابل انعطاف است. اگر کودکان زیستی به دلیل ازدواج یا دلایل دیگر با خانواده زندگی نمی کنند، این شرط لازم الرعایه نیست.

۳. دختران و زنان بدون شوهر (مجرد)

قانون حمایت از کودکان، برای دختران و زنان مجرد نیز امکان سرپرستی را فراهم کرده است، با این شرایط خاص:

• فقط حق سرپرستی کودکان اناث (دختر): زنان مجرد تنها می توانند سرپرستی کودکان دختر را بر عهده بگیرند.
• استثنائات خاص: در مواردی خاص، مانند سرپرستی خواهرزاده، برادرزاده، نوه یا سایر بستگان نسبی، ممکن است دادگاه با سرپرستی کودکان ذکور نیز موافقت کند.
• لزوم داشتن منزل مسکونی مستقل یا امکانات رفاهی کافی: متقاضی باید منزل مسکونی مستقل (ملکی یا استیجاری) داشته باشد. در صورتی که با اعضای خانواده زندگی می کند، باید امکانات رفاهی کافی برای کودک در منزل موجود باشد و وضعیت کلی خانواده نیز مورد بررسی قرار گیرد.
• عدم وجود فرزند: این گروه از متقاضیان نباید فرزند بیولوژیک داشته باشند، مگر در موارد استثنائی که اشاره شد (مانند سرپرستی بستگان).

انتخاب سرپرست برای کودک، فرآیندی حساس و دقیق است که هدف اصلی آن، تأمین بهترین آینده و محیط رشد برای کودک است. تمامی شرایط قانونی، با این نیت طراحی شده اند تا اطمینان حاصل شود که کودکان در آغوش خانواده ای شایسته قرار می گیرند.

چه کودکانی واجد شرایط فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲ هستند؟

تنها برخی از کودکان که شرایط خاصی دارند، می توانند به فرزندخواندگی پذیرفته شوند. این شرایط از سوی قانون به دقت تعیین شده اند تا اطمینان حاصل شود که حق و مصلحت واقعی کودک رعایت شده است. در سال ۱۴۰۲، این کودکان شامل موارد زیر بودند:

• عدم امکان شناخت پدر، مادر، جد پدری: کودکانی که والدین و جد پدری آن ها ناشناس هستند و هیچ اطلاعاتی برای شناسایی آن ها وجود ندارد.
• در قید حیات نبودن والدین، جد پدری و وصی: کودکانی که پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری آن ها فوت کرده اند.
• کودکانی که سرپرستی آن ها به بهزیستی سپرده شده و والدینشان مراجعه نکرده اند: این دسته شامل کودکانی است که سرپرستی آن ها بر اساس حکم مراجع صلاحیت دار به سازمان بهزیستی واگذار شده و پس از گذشت حداقل دو سال از تاریخ سپردن، پدر، مادر، جد پدری یا وصی قانونی برای سرپرستی آن ها مراجعه نکرده باشند.
• عدم صلاحیت والدین یا جد پدری: حتی اگر والدین یا جد پدری در قید حیات باشند، در صورتی که دادگاه صالح تشخیص دهد که آن ها فاقد صلاحیت لازم برای سرپرستی هستند و حتی با تعیین امین یا ناظر نیز این صلاحیت احراز نشود، کودک می تواند به فرزندخواندگی سپرده شود.
• حداکثر سن ۱۶ سال برای کودک: کودکان تا سن ۱۶ سالگی می توانند به فرزندخواندگی پذیرفته شوند. با این حال، در مواردی که دادگاه عدم رشد کودک یا نیاز او به سرپرستی را احراز کند، این شرط سنی ممکن است انعطاف پذیر باشد.

اولویت بندی در واگذاری کودکان معمولاً بر اساس سن کم، وضعیت سلامت (کودکان سالم در اولویت هستند) و شرایط عمومی کودک است. کودکان بی سرپرست کامل (که هیچ پدر یا مادری برای آن ها وجود ندارد) نیز اغلب در اولویت قرار می گیرند. در صورتی که بستگان کودک (طبقه دوم و سوم) نیز متقاضی سرپرستی باشند و شرایط لازم را دارا باشند، اولویت به آن ها داده می شود.

سامانه و مراحل ثبت نام فرزندخواندگی بهزیستی در سال ۱۴۰۲

سازمان بهزیستی کشور به منظور تسهیل و تسریع فرآیند ثبت نام و درخواست فرزندخواندگی، سامانه ای آنلاین راه اندازی کرده است. متقاضیان در سال ۱۴۰۲ نیز می توانستند از این سامانه برای شروع مراحل اولیه اقدام کنند.

معرفی سامانه ملی فرزندپذیری و کارکرد آن

سامانه ملی فرزندپذیری به آدرس adoption.behzisti.net، دروازه ورود به دنیای فرزندخواندگی در ایران است. این سامانه به متقاضیان این امکان را می دهد که با صرفه جویی در زمان و هزینه، مراحل اولیه درخواست خود را به صورت آنلاین ثبت کنند و با دقت، تمامی قوانین و الزامات را مطالعه نمایند.

راهنمای ثبت نام آنلاین

1. ورود به سامانه، مطالعه و تأیید قوانین: پس از ورود به آدرس سامانه، اولین گام مطالعه دقیق تمامی قوانین و مقررات مربوط به فرزندخواندگی است. پس از اطمینان از درک کامل مفاد، متقاضیان باید با کلیک بر روی دکمه مربوطه، موافقت خود را با این قوانین اعلام کنند.
2. انتخاب کشور محل زندگی: در این مرحله، سیستم از شما می پرسد که آیا در ایران ساکن هستید یا در خارج از کشور. انتخاب گزینه صحیح، مسیر بعدی فرآیند را تعیین می کند.
3. تعیین نوع متقاضی: باید مشخص کنید که در کدام دسته از متقاضیان قرار می گیرید: زوجین بدون فرزند، زوجین دارای فرزند، یا زن مجرد.
4. ورود اطلاعات تماس، دریافت و تأیید کد شناسایی/رمز عبور: در این گام، شماره همراه و رمز عبور انتخابی خود را وارد می کنید. پس از آن، یک کد تأیید به شماره همراه شما ارسال می شود که باید آن را در کادر مربوطه وارد و تأیید کنید.
5. تکمیل اطلاعات هویتی و اقامتی متقاضیان: اطلاعات هویتی شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی، دین و میزان درآمد و همچنین اطلاعات اقامتی شامل آدرس و کد پستی باید با دقت تکمیل شوند.
6. دریافت کد رهگیری: در پایان فرآیند ثبت نام آنلاین، یک کد رهگیری به شما تعلق می گیرد. این کد برای پیگیری وضعیت درخواست شما در آینده بسیار مهم است و باید آن را با دقت نگهداری کنید.

مراحل پس از ثبت نام آنلاین (از بهزیستی تا دادگاه)

پس از اتمام ثبت نام آنلاین، فرآیند فرزندخواندگی وارد مراحل حضوری و اداری پیچیده تری می شود:

1. بررسی اولیه و ارزیابی پرونده توسط کارشناسان بهزیستی: کارشناسان سازمان بهزیستی، اطلاعات ثبت شده را بررسی می کنند و در صورت نیاز، برای تکمیل مدارک یا اطلاعات بیشتر با متقاضیان تماس می گیرند.
2. تشکیل پرونده فیزیکی و انجام تحقیقات محلی و مصاحبه ها: پس از تأیید اولیه، پرونده فیزیکی برای متقاضیان تشکیل می شود. در این مرحله، تحقیقات محلی توسط مددکاران اجتماعی بهزیستی برای بررسی صلاحیت محیط زندگی و خانواده صورت می گیرد. همچنین، مصاحبه های حضوری با متقاضیان برای ارزیابی دقیق تر آمادگی جسمی و روانی آن ها انجام می شود.
3. ارسال نظریه کارشناسی بهزیستی به دادگاه صالح: پس از تکمیل تمامی تحقیقات و مصاحبه ها و احراز صلاحیت متقاضیان، سازمان بهزیستی نظریه کارشناسی خود را به دادگاه خانواده صالح ارسال می کند.
4. صدور قرار سرپرستی آزمایشی شش ماهه توسط دادگاه: دادگاه با توجه به نظریه بهزیستی و احراز شرایط قانونی، قرار سرپرستی آزمایشی را برای مدت شش ماه صادر می کند. این دوره، فرصتی برای انطباق کودک با خانواده و ارزیابی نهایی صلاحیت سرپرستان است.
5. نظارت سازمان بهزیستی در طول دوره آزمایشی: در طول این دوره شش ماهه، مددکاران بهزیستی به طور منظم بر وضعیت کودک و خانواده نظارت می کنند تا از انطباق و سازگاری آن ها اطمینان حاصل شود. این نظارت به منظور حفظ مصلحت عالی کودک انجام می شود.
6. صدور حکم سرپرستی قطعی: پس از موفقیت آمیز بودن دوره آزمایشی و تأیید سازمان بهزیستی، دادگاه حکم سرپرستی قطعی را صادر می کند. با صدور این حکم، کودک به طور قانونی و برای همیشه تحت سرپرستی خانواده قرار می گیرد.

مدارک لازم برای تشکیل پرونده فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲

برای تشکیل پرونده و پیشبرد فرآیند فرزندخواندگی، ارائه مجموعه ای کامل از مدارک الزامی است. این مدارک به سازمان بهزیستی کمک می کند تا صلاحیت متقاضیان را به دقت ارزیابی کند. چک لیست کامل مدارک در سال ۱۴۰۲ به شرح زیر بود:

• تصویر کلیه صفحات شناسنامه و کارت ملی متقاضیان (و فرزندان زیستی): این مدارک برای شناسایی دقیق و بررسی سوابق هویتی ضروری هستند.
• تصویر سند ازدواج (برای زوجین): برای احراز وضعیت تأهل و تاریخ ازدواج.
• گواهی عدم توانایی فرزندآوری از پزشک متخصص و تأییدیه پزشکی قانونی: این گواهی برای زوجین بدون فرزند که می خواهند از استثنای شرط پنج سال از ازدواج برخوردار شوند، لازم است.
• مدارک اثبات تمکن مالی: این مدارک شامل گواهی اشتغال به کار، فیش حقوقی، سند ملک (در صورت مالکیت) یا مبایعه نامه، و یا اجاره نامه (برای اثبات داشتن مسکن مناسب) است. این اسناد باید توانایی مالی متقاضیان برای تأمین هزینه های کودک را نشان دهند.
• اصل گواهی عدم سوء پیشینه کیفری: برای اطمینان از نداشتن سوابق کیفری مؤثر.
• گواهی سلامت جسمی و روانی از پزشک قانونی: برای احراز صلاحیت جسمی و روانی متقاضیان.
• گواهی عدم اعتیاد: برای اطمینان از نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، روان گردان و الکل.
• تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت (برای آقایان): مدرکی برای احراز وضعیت نظام وظیفه متقاضیان مرد.

تأکید می شود که تمامی مدارک فوق باید خوانا و برابر اصل شده باشند. پس از اعلام بهزیستی، متقاضیان باید مدارک خود را در یکی از دفاتر اسناد رسمی برابر اصل کنند.

تعهدات مالی و غیرمالی سرپرستان نسبت به فرزندخوانده در سال ۱۴۰۲

پذیرش فرزندخوانده، با تعهدات و مسئولیت های بسیاری همراه است که سرپرست یا سرپرستان باید آن ها را بپذیرند. این تعهدات شامل جنبه های مالی و غیرمالی می شود و هدف از آن ها، تضمین آینده ای امن و باثبات برای کودک است.

تکالیف نگهداری، تربیت و نفقه

سرپرست یا سرپرستان، از زمان صدور قرار سرپرستی آزمایشی و به ویژه پس از صدور حکم قطعی، به منزله والدین واقعی کودک محسوب می شوند. بنابراین، تمامی تکالیف نگهداری، تربیت، تحصیل و پرداخت نفقه (هزینه های زندگی) بر عهده آن ها قرار می گیرد. این تکالیف شامل تأمین مسکن، پوشاک، خوراک، درمان، آموزش و تمامی نیازهای عاطفی و اجتماعی کودک است.

تعهد به تملیک بخشی از اموال یا حقوق به نفع کودک

یکی از مهم ترین تعهدات مالی، تملیک بخشی از اموال یا حقوق به نفع کودک است. دادگاه در زمان صدور حکم سرپرستی، از متقاضیان می خواهد که متعهد شوند قسمتی از اموال یا حقوق خود را به نام کودک منتقل کنند. نوع و میزان این مال با تشخیص دادگاه تعیین می شود. در مواردی که اخذ تضمین عینی (مثلاً سند ملک) ممکن نباشد یا به مصلحت نباشد، دادگاه می تواند دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک در آینده را صادر کند.

الزام به بیمه عمر به نفع کودک فرزندخوانده

سرپرست یا سرپرستان، موظف هستند خود را نزد یکی از شرکت های بیمه به نفع کودک تحت سرپرستی، بیمه عمر کنند. حداقل سرمایه بیمه عمر با توجه به شرایط جامعه و نیازهای آتی کودک، با نظر سازمان بهزیستی تعیین خواهد شد. این اقدام، تضمینی برای تأمین مالی کودک در صورت فوت ناگهانی سرپرست یا سرپرستان است.

مسئولیت پذیری در قبال فرزندخوانده، نه تنها یک تکلیف قانونی، بلکه پیمانی قلبی برای تأمین سعادت و خوشبختی اوست. این تعهد، فراتر از جنبه های مادی، شامل عشق، حمایت عاطفی و تربیت صحیح نیز می شود.

احترام متقابل

همانطور که سرپرستان موظف به رعایت حقوق و احترام کودک هستند، کودک نیز مکلف است نسبت به سرپرست خود، احترامات متناسب با شأن وی را رعایت کند. این رابطه مبتنی بر احترام و محبت متقابل، از ارکان اصلی یک خانواده سالم است.

جنبه های حقوقی پس از اعطای سرپرستی (قوانین ۱۴۰۲)

پس از صدور حکم سرپرستی قطعی، جنبه های حقوقی متعددی در خصوص وضعیت فرزندخوانده مطرح می شود که در سال ۱۴۰۲ بر اساس قوانین جاری کشور مورد عمل قرار می گرفت.

صدور شناسنامه جدید برای فرزندخوانده

یکی از مهم ترین تحولات حقوقی پس از اعطای سرپرستی قطعی، صدور شناسنامه جدید برای فرزندخوانده است. دادگاه، مفاد حکم سرپرستی را به اداره ثبت احوال ابلاغ می کند و این اداره موظف است اقدامات زیر را انجام دهد:

• درج نام و نام خانوادگی سرپرست/زوجین سرپرست: در شناسنامه جدید کودک، نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست به عنوان والدین کودک ثبت می شود.
• حفظ سوابق هویت و نسبت واقعی: اداره ثبت احوال مکلف است سوابق هویت و نسبت واقعی کودک را در پرونده سجلی او حفظ کند تا در آینده امکان دسترسی به این اطلاعات وجود داشته باشد.
• حق درخواست شناسنامه جدید در ۱۸ سالگی: کودک یا نوجوان تحت سرپرستی می تواند پس از رسیدن به سن هجده سالگی، درخواست صدور شناسنامه جدید با درج نام والدین واقعی (در صورت معلوم بودن) یا نام خانوادگی مورد نظر خود (در صورت نامعلوم بودن والدین واقعی) را از اداره ثبت احوال داشته باشد.
• نحوه صدور شناسنامه برای سرپرست منحصر (زن مجرد): در مورد سرپرست منحصر (زن مجرد)، شناسنامه کودک با مشخصات کامل سجلی سرپرست و نام کوچک پدر فرضی (به پیشنهاد سرپرست) صادر می شود.

گذرنامه و خروج از کشور برای فرزندخوانده

صدور گذرنامه و خروج فرزندخوانده از کشور، مستلزم موافقت سرپرست یا سرپرستان و همچنین دادستان است. دادستان پس از اخذ نظر کارشناسی سازمان بهزیستی و با رعایت مصلحت کودک، در این خصوص تصمیم گیری می کند. چنانچه خروج از کشور در دوره آزمایشی باشد، سرپرست یا سرپرستان باید تضمین مناسبی را جهت بازگشت کودک به دادستان بسپارند. سازمان بهزیستی نیز مکلف است از رعایت حقوق کودک در خارج از کشور اطمینان حاصل کند.

سرپرستی اموال کودک فرزندخوانده (قیمومت)

اگر کودک فرزندخوانده دارای اموالی باشد، اداره این اموال در صورتی به سرپرست واگذار می شود که کودک فاقد ولی قهری باشد یا ولی قهری او شخصی را برای اداره اموال تعیین نکرده باشد و مرجع قضایی صالح، قیمومت طفل را بر عهده سرپرست قرار داده باشد.

نظارت سازمان بهزیستی پس از صدور حکم

پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، سازمان بهزیستی همچنان موظف است بر روند تربیتی و شرایط کودک در خانواده نظارت داشته باشد. این نظارت به منظور اطمینان از رعایت حقوق و مصالح کودک انجام می پذیرد و ممکن است از طریق مؤسسات مراقبت خانواده محور صورت گیرد.

محدودیت تعداد فرزندخوانده

بر اساس قانون، درخواست کنندگان نمی توانند بیش از دو کودک یا نوجوان را سرپرستی نمایند، مگر در مواردی که کودکان یا نوجوانان تحت سرپرستی، اعضای یک خانواده (مثلاً خواهر و برادر) باشند. در این صورت، امکان پذیرش بیش از دو کودک نیز وجود دارد.

موارد خاص و نکات مهم فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲

در فرآیند فرزندخواندگی، ممکن است موقعیت های خاصی پیش بیاید که نیازمند توجه به نکات ویژه ای باشد. در سال ۱۴۰۲ نیز این موارد به دقت مورد بررسی قرار می گرفتند:

درخواست سرپرستی توسط ایرانیان مقیم خارج از کشور

ایرانیان متقاضی سرپرستی که در خارج از کشور اقامت دارند، می توانند تقاضانامه و مدارک مورد نیاز را از طریق سفارتخانه ها، کنسولگری ها یا دفاتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت خود، به سازمان بهزیستی ارسال کنند. این نهادها مکلفند مدارک را پس از تأیید، جهت اعلام به سازمان بهزیستی به وزارت امور خارجه ارسال نمایند. تحویل کودک نیز ممکن است با رعایت قوانین و مقررات حاکم در کشور محل اقامت توسط همین نمایندگی ها صورت گیرد، مگر اینکه حضور حضوری سرپرست در ایران لازم باشد.

سرپرستی طفل پیدا شده

افرادی که طفلی را پیدا می کنند و متقاضی سرپرستی او هستند، باید در اسرع وقت مراتب را به اداره بهزیستی محل یافتن طفل اعلام کنند. بهزیستی نیز موضوع را به مراجع قضایی منعکس کرده و در صورت اثبات ادعای یابنده و واجد شرایط بودن او برای سرپرستی، با رعایت اولویت ها، وی در اولویت واگذاری سرپرستی قرار می گیرد. تا زمان تکمیل تحقیقات و طی مراحل قانونی، کودک تحت نظارت بهزیستی نگهداری خواهد شد.

فوت یکی از سرپرستان یا وقوع طلاق

در صورت فوت یکی از سرپرستان یا وقوع طلاق بین آن ها، دادگاه می تواند با درخواست سازمان بهزیستی و با رعایت مصلحت کودک، سرپرستی را به یکی از زوجین باقی مانده یا شخص ثالث واگذار کند. در این موارد، نظر کودکان بالغ نیز مورد توجه قرار می گیرد. سرپرستان موظفند در صورت وقوع این حوادث، مراتب را کتباً به سازمان بهزیستی اعلام نمایند.

ازدواج سرپرست منحصر (زن مجرد)

اگر یک زن مجرد که سرپرستی کودکی را بر عهده دارد، تصمیم به ازدواج بگیرد، باید مشخصات فرد مورد نظر را به دادگاه صالح اعلام کند. دادگاه با اخذ نظر کارشناسی بهزیستی و ارائه مشاوره های لازم، نسبت به ادامه سرپرستی به صورت مشترک یا فسخ آن، تصمیم گیری خواهد کرد.

فسخ حکم سرپرستی

حکم سرپرستی، در مواردی خاص و به منظور رعایت مصلحت عالی کودک، قابل فسخ است. این موارد شامل منتفی شدن هر یک از شرایط عمومی سرپرست، تقاضای سرپرست به دلیل سوء رفتار غیرقابل تحمل کودک، توافق کودک بالغ با سرپرست برای فسخ، یا مشخص شدن والدین واقعی کودک و احراز صلاحیت آن ها می شود. دادستان و سازمان بهزیستی در صورت احراز ضرورت، مراتب را به دادگاه اعلام می کنند و دادگاه با اخذ نظر کارشناسی، حکم فسخ را صادر می کند. در صورت فسخ، مشخصات سجلی کودک تا تعیین سرپرست جدید، تغییری نمی کند.

دادگاه صالح برای رسیدگی به امور سرپرستی

دادگاه صالح برای رسیدگی به تمامی امور مربوط به نگهداری کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، دادگاه خانواده محل اقامت درخواست کننده است. دادگاه موظف است رونوشت رأی صادره را جهت اطلاع و نظارت به سازمان بهزیستی ارسال نماید.

مدت زمان تقریبی و واقع بینانه فرآیند فرزندخواندگی

مدت زمان لازم برای طی کردن کامل فرآیند فرزندخواندگی، ثابت نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد. این عوامل شامل تعداد متقاضیان نسبت به کودکان واجد شرایط، نوع کودک مورد تقاضا (مثلاً اغلب متقاضیان خواهان کودک شیرخوار یا دختر هستند)، وضعیت سلامت کودک (کودکان دارای بیماری یا معلولیت با سرعت بیشتری واگذار می شوند) و حتی زمان درخواست شما می شود. ممکن است در زمان درخواست، کودک متناسب با شرایط شما در اختیار بهزیستی نباشد. در این صورت، متقاضی می تواند در لیست انتظار قرار گیرد.

آیا در سال ۱۴۰۲ تغییرات عمده ای در شرایط ایجاد شده است؟

همانطور که پیشتر اشاره شد، قوانین بنیادین فرزندخواندگی در ایران بر اساس قانون مصوب ۱۳۹۲ است و در سال ۱۴۰۲ تغییرات عمده و اساسی در این قوانین اعمال نشده بود. هرگونه اشاره به سال های دیگر (مانند ۱۴۰۴ که گاهی در سامانه ها یا محتواهای به روز شده دیده می شود) معمولاً به معنای تغییرات در رویه های اجرایی، به روزرسانی سامانه های آنلاین یا دستورالعمل های داخلی سازمان بهزیستی است، نه تغییر در متن اصلی قانون. بنابراین، متقاضیان باید همواره به قانون مصوب ۱۳۹۲ و آیین نامه های اجرایی آن مراجعه کنند و برای آگاهی از جزئیات روز، با سازمان بهزیستی در ارتباط باشند.

نتیجه گیری: گامی مسئولانه در مسیر عشق و خانواده

فرآیند فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲، همچون گذشته، با هدف ایجاد خانه ای پرمهر و آینده ای روشن برای کودکان بی سرپرست و بدسرپرست دنبال می شد. قوانین و مقررات مدون، مسیری روشن را برای متقاضیان ترسیم کرده اند که از ثبت نام اولیه در سامانه بهزیستی تا صدور حکم سرپرستی قطعی و تعهدات پس از آن را شامل می شود. این مسیر، نیازمند صبر، آگاهی و مسئولیت پذیری بالایی است.

تعهد به تأمین نیازهای مادی و معنوی کودک، اعم از نگهداری، تربیت، تحصیل و حمایت عاطفی، بنیادی ترین اصل در این فرآیند است. هر متقاضی باید با درک عمیق از این مسئولیت ها، پا به این راه بگذارد. اگر شما نیز در اندیشه پذیرش سرپرستی کودکی هستید، بهترین گام، شروع فرآیند از طریق مراجع رسمی همچون سازمان بهزیستی و در صورت لزوم، دریافت مشاوره های حقوقی تخصصی است. این گام های آگاهانه، نه تنها به شما در پیمودن این راه کمک می کند، بلکه تضمینی برای آینده ای سرشار از عشق و آرامش برای کودک شما خواهد بود.