از 60 سال تدریس در دانشگاه تا کشف بیماری اسکوپریس در ایران

نگاهی کوتاه به زندگی اولین استاد پاتوبیولوژی دانشگاه آزاد؛

کاشف بیماری اسکوپریس در ایران می گوید تا زمانی که دانشگاه و دانشجویان به من نیاز دارند و تا زمانی که سر پا باشم به تدریس ادامه خواهم داد، چرا که تدریس برای من مثل نماز خواندن است.

گروه سلامت و خبرگزاری علم و فناوری ایده رسانه؛ جواد نعمتیان متخصص پاتوبیولوژی و کاشف بیماری اسکوپریس در ایران است. نعمتیان در آستانه 82 سالگی است. هنوز در دانشگاه تدریس می کند و به قول خودش قصد بازنشستگی نیز ندارد. او آرام و شمرده حرف می زند. قبل از پاسخ به هر سوالی کمی مکث می کند، گویی عادت ندارد بدون فکر حرفی بزند. هر چند به گفته بسیاری از اساتید قدیمی علوم پزشکی، او تاریخ شفاهی دانشگاه آزاد اسلامی را در سینه دارد و می تواند روز ها در رابطه با این دانشگاه و آنچه از سر گذرانده است صحبت کند، اما شخصیت برجسته وی به عنوان یک پزشک و استاد دانشگاه ما را بر آن داشت تا در رابطه با خودش و روزگاری که گذرانده با او به گفتگو بنشینیم.

 می خواهیم از کودکی تا جوانی دکتر نعمتیان را بدانیم و از زمانی که تصمیم گرفت بخاطر دست یافتن به استقلال مالی به خدمت شهربانی درآید! 

 اهل سنندج هستم، در زندگی مقداری به بدشانسی خوردم. در سن دو سالگی پدرم در اپیدمی حصبه در کردستان فوت کرد. من با مادر و برادرم که 20 سال از من بزرگ تر بود زندگی می کردم. دو الی سه سال بعد مادرم فوت کرد. زمانی که خواستم دیپلم بگیرم برای اینکه فشاری به خانواده نیاید به دانشسرای مقدماتی رفتم تا سریع تر وارد بازار کار شوم و درآمد داشته باشم. برای اینکه بتوانم بورسیه شوم، داروسازی را انتخاب کردم و همانطور هم شد. بورسیه شهربانی شدم و به دانشکده افسری شهربانی رفتم. سه سال در شهربانی خدمت کردم و بعد از آن در بیمارستان شهربانی کار خودم را شروع کردم. در بیمارستان کار آزمایشگاهی می کردم. در ازای بورسیه ای که گرفتم باید دو سال خدمت می کردم. دو سال به آبادان رفتم. در دو سال که معلمی می کردم، هر سال یک دیپلم گرفتم. دیپلم طبیعی و دیپلم ریاضی؛ بعد از تعهد به فرهنگ در تابستان در کنکور شرکت کردم. بعد از اینکه تعهدم در معلمی تمام شد، در کنکور شرکت کردم و در چندین دانشکده پزشکی و داروسازی قبول شدم.

 در رابطه با پدر بگویید از تقویم دست ساز پدر که به نام پدر به ثبت انگلیسی ها رسید؟

پدر من در کردستان کار نازک کاری با چوب می کرد. تقویمی را پدر درست کرده بود که جاودانه است. زمانی که پدر من در سال 1323 فوت کرد، در سال 1335 انگلیسی ها تقویم جاودانه ابداعی پدر من را به نام خودشان ثبت کردند. شخصی که نامش را به خاطر ندارم تقویم را به فارسی و به نام خودش برگرداند و ثبت کرد. در کودکی متوجه اهمیت موضوع نشدیم و بعد ها که پیگیری کردم که این کار پدر من است گفتند اقدام قانونی کنید. اما اقدام قانونی آن میلیارد ها تومان پول نیاز داشت و من باید انگلیس را به دادگاه می کشاندم. در واقع تقویمی که پدر من درست می کرد را انگلیس ها به نام خودشان ثبت کردند. 

شاید همزمان انگلیس ها هم این تقویم را درست کرده بودند؟

نه این تقویم نامدار بود و در تمام دنیا پخش شده بود. هر کسی به سنندج می رفت این تقویم را به عنوان کادو تهیه می کرد. این تقویم دو صفحه است که روی هم می چرخد و انگلیسی ها این تقویم را در سال 1335 ثبت جهانی کردند. برای این کار باید در دادگاه لاهه شکایت می کردم و وکلایی می گرفتم که با یکی از دانشگاه های انگلیس مبارزه کند که در این زمان کسی داوطلب و کمک حال ما نشد.

دو سال معلمی را گذراندید و بعد در کنکور شرکت کردید که در رشته داروسازی قبول شدید، داروسازی رشته مورد علاقه شما بود؟ 

در دانشکده های دیگر هم قبول شده بودم. مثل دانشکده پزشکی تهران، شهید بهشتی، شیراز، اصفهان. اما چون داروسازی مورد درخواست شهربانی بود، آن را انتخاب کردم. شهربانی آن زمان دانشگاه نداشت برای استخدام و بورسیه نیاز داشتم به آنجا بروم تا استقلال مالی پیدا کنم. بعد از آن هم در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران ادامه تحصیل دادم. در شهربانی رییس بخش دارویی داروخانه بیمارستان بهار در خیابان بهار بودم. در پایان دوران کاری خودم در شهربانی به درجه سرتیپ دومی رسیده بودم.

چه سالی فارغ التحصیل شدید؟

در سال 1342 دیپلم گرفتم و در سال 1344 وارد دانشگاه شدم. دکترا را در سال 1350 گرفتم. برای تخصص ورودی سال 1357 در دانشگاه تهران بودم. در آن سال ها صبح ها کار می کردم و بعدازظهر ها در دانشگاه بودم. گاهی به جای بچه ها شب ها کشیشک می دادم تا صبح به دانشگاه بروم. سال 1362 تخصص گرفتم.

در واقع دوره خدمت تمام وقت شما با دانشگاه آزاد از سال 70 شروع می شود و تا به الان 60 سال خدمت کرده اید؟

بله؛ اما چون کار خدمتی است و به همین دلیل ابایی نداشتم که ادامه بدهم و از آنجایی که از لحاظ جسمی سالم هستم و دانشجویان از آموزش من رضایت دارند و قصد بازنشستگی ندارم.

شما در زمان انقلاب فرهنگی دانشجو بودید آیا آن زمان دانشگاه ها تعطیل شد؟

خیر آن زمان به دلیل خدماتی که دانشکده های علوم پزشکی به مردم ارایه می کردند بخش پزشکی دانشگاه تهران تعطیل نشد.

 چطور بین دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه آزاد گزینه دوم را برای تدریس انتخاب کردید؟ 

 در آن سال ها قصد داشتم عضو هییت علمی دانشگاه تهران شوم. در سال 1362 مدتی بعد از مصاحبه در دانشگاه تهران به عنوان هییت علمی دانشگاه پذیرفته شدم. اما مکان دانشگاه مشخص نبود. خودم دوست داشتم در دانشگاه شهید بهشتی تدریس کنم، چون بسیاری از دوستانم آنجا بودند، در همان روز ها بود که با یکی از دوستانم که رییس شهربانی بود روبرو شدم. شرایطم را گفتم و وی من را به دکتر عبدالله جاسبی معرفی کرد. همیشه می گویم در آن جلسه با دکتر جاسبی بیشتر از آنچه استحقاق داشتم از من تعریف شد. دکتر جاسبی با بیان زیبا و درایت زیاد به من دستبند زد و گفت بیا دانشگاه ما! چون ما در دانشگاه تخصص شما را نداریم. جاسبی گفت این دانشگاه به پیشنهاد رییس جمهور و تایید امام خمینی (ره) تاسیس شده است و خیلی زود باید به بهترین دانشگاه تبدیل شود. راستش من نتوانستم از این استدلال قوی فرار کنم و همان لحظه تصمیم گرفتم به دانشگاه شهید بهشتی نروم و در یکی از واحد های علوم پزشکی دانشگاه آزاد کار خودم را شروع کردم و از سال 1362 تا امروز رسماً به عنوان هییت علمی دانشگاه آزاد اسلامی خدمت می کنم. در این سال ها در قسمت های مختلف دانشگاه از ریاست بیمارستان و ریاست چندین دانشکده تا تدریس در دانشکده پزشکی را به عهده داشته ام. 

متخصص پاتوبیولوژی بودید و با ورود به دانشگاه آزاد قرار بود چه درسی ارایه کنید؟

پاتوبیولوژی می تواند ویروس، انگل، میکروب شناسی و قارچ شناسی باشد. کار را با تدریس این دروس شروع کردم. به محض اینکه از دانشگاه شهربانی فارغ شدم، در سال 1365 به درخواست دکتر یحیوی تدریس را شروع کردم و چند سال بعد به صورت هییت علمی تمام وقت درآمدم. در سال 1370 بازنشسته شدم ولی به صورت پاره وقت برای دانشگاه آزاد کار می کردم.

در رابطه با بیماری قارچی که برای نخستین بار توسط شما کشف شده است بگویید؟ 

یکی از دوستانم گفت خاله همسرم ناراحتی در پا دارد و از من خواسته که مداوایش کنم. بیمار را از رشت به دانشگاه تهران آورد. از پا نمونه برداری کردم و بیماری ای به نام اسکوپریس را پیدا کردم و به کمک پزشکان دیگر درمانش کردیم و برای هییت علمی بیمارستان پوست، این موضوع را مطرح کردم و عکس های روی پا را نشان دادم که به این وسیله بیماری را بشناسند. این بیماری قارچی قبلاً در جهان شناخته شده بود، اما در ایران برای اولین بار من آن را شناسایی کردم. دانشجویان می گویند من کاشف این بیماری هستم. می گویم: بله در ایران این بیماری را من شناختم و اولین درمانگر در کشور بودم. اما قبلاً در جهان شناخته شده بود. این موضوع مربوط به اواخر سال 1360 است و با امکانات آن زمان است که با دانشگاه تهران همکاری می کردم.

پروتکل درمانی چه بیماری های دیگری را نوشتید؟

سال های طولانی در خصوص بیماری های قارچی، موی سر، پوست، دستگاه تناسلی، کشاله ران، ریزش مو و ریختگی مو که بیماری های قارچی هستند نمونه برداری می کنیم و تشخیص بیماری می دهیم. نوع بیماری را به پزشک می گوییم و درمان انجام می شود.

رشته تخصصی شما به عنوان یک رشته تخصصی در دانشگاه آزاد تدریس می شود؟

 من استاد پاتوبیولوژی هستم و قارچ شناسی و انگل شناسی را تدریس می کنم. به رشته های دیگر ورود پیدا نکردم، هر کسی باید در رشته تخصصی خود تدریس کند. حتی زمانی که به دانشکده دندانپزشکی آمدم، قارچ و انگل را تدریس کردم.

در خصوص نوع ارتباط با دانشجویان بفرمایید. نگاه شما به دانشجویان چطور است و آنها چطور با شما ارتباط می گیرند؟ 

دانشجویان را دوست دارم، چون برای مملکت ما گرانبها هستند و در نتیجه دوست دارم با آنها برخورد صمیمانه داشته باشم تا در آینده آنها هم صمیمی و خدمتگزار باشند. من هم به خدمتگزاری آنها افتخار می کنم.

 آیا نسل جدید به اندازه نسل قدیم در یادگیری، آموزش و … سخت کوش هستند؟ 

بله معتقد هستم اگر آنها را درست هدایت کنیم بسیار سخت کوش تر از جوانان دوران ما هستند. معلم باید برای دانشجو الگو باشد. شاید در تمام طول تحصیل بلافاصله که کلاس شروع شده، در کلاس حضور پیدا کردم و تدریس کردم وبرای جذب دانشجو تلاش کردم. دانشجویان هم همیشه به من لطف داشتند. 

در سن 81 سالگی فکر می کنید همکاری با دانشگاه آزاد تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟ و شما تا چه زمانی به عنوان استاد سر کلاس درس هستید؟

باید دید تا چه زمانی دانشگاه و دانشجویان به من نیاز دارند و تا زمانی که سرپا باشم به تدریس ادامه خواهم داد، چرا که تدریس برای من مثل نماز خواندن است. نمی توانید بگویید چون پیر شدم نماز نمی خوانم. تدریس برای من چنین موقعیتی دارد. کار من خدمت به مردم است تا جایی که از دستم بر بیاید در کنار مردم ایستاده ام. هر زمان هم که مردم و دانشگاه من را نخواستند، سمعا و طاعتا.